Wat hebben stro, tarwe, vlas, hennep, bamboe en schapenwol gemeen? Ze kunnen worden gebruikt als duurzame bouw- of isolatiematerialen. Initiatieven voor biobased bouwen schieten ineens als paddenstoelen uit de grond.
Het gebruik van duurzame bouwmaterialen brengt het bereiken van de klimaatdoelstellingen – CO2-neutraal en een circulaire economie in 2050 – iets dichterbij. Natuurlijke grondstoffen zoals hennep, bamboe, mycelium of zeewier vormen een belangrijke schakel: ze zijn hernieuwbaar, slaan CO2 op en kunnen ecologisch verantwoord geteeld, geoogst, gebruikt en hergebruikt worden.
Biobased Boulevard
Toch worden bouwproducten van biobased materialen nog te weinig op grote schaal gebruikt. Onlangs pleitte architect en bouwinnovator Rickwin Huisman ervoor om het bouwproces te veranderen. Nu is op de campus van de Technische Universiteit (TU) Delft een heuse ‘Biobased Boulevard’ geopend, die moet helpen op grote schaal duurzame bouwmaterialen bij nieuwbouw en renovatie te gebruiken.
Doel van de Biobased Boulevard is om de vertaalslag te maken van pionieren in een proeftuin naar schaalbare bouwproducten, zoals dakpannen en wanden, die daadwerkelijk gebruikt worden in grote bouwprojecten.
De Biobased Boulevard is een initiatief van The Green Village, proeftuin voor duurzame innovaties van de TU Delft. Ook iCircl (kennispartner voor gemeentelijke organisaties, woningcorporaties en projectontwikkelaars) en de provincie Zuid-Holland zijn bij het initiatief betrokken.
Regelluw
Marjan Kreijns, directeur The Green Village: “Ons regelluwe fieldlab is dé praktijkplek voor ondernemers, bouwbedrijven, opdrachtgevers, onderzoekers en overheden om biobased bouwproducten en circulaire innovaties te testen, door te ontwikkelen en te demonstreren. Hier brengen we alle partijen samen om kennis op te doen, uit te wisselen en samen te werken. Dat is een essentiële stap in de opschaling om daarmee biobased materialen in de bouw op grote schaal toe te gaan passen.”
Drie projecten
Drie projecten hebben hun weg al gevonden naar de TU: de Bio-Circulaire binnenwand gemaakt met zeewier, ontwikkeld door BlueBlocks & CircuWall. Dit remontabele systeem voor binnenwanden bestaat uit frames van onder meer hergebruikt hout. De frames zijn bekleed met plaatmateriaal van zeewier.
Dan is er Fairm Foam. Veel deuren bevatten toxische lijmen. Fairm Foam niet. Het is gemaakt van bio-composiet, bestaand uit mycelium en regionale vezelgewassen als stro, hennep of olifantsgras. Deze deurvulling is volledig natuurlijk, composteerbaar, licht van gewicht en geluidswerend.
Derde project is het Wollen belhokje. Schapenwol wordt in Nederland als afval gezien, waarvoor betaald moet worden om het af te voeren. Wol heeft echter uitstekende akoestische kenmerken. Dat maakt het geschikt als isolatiemateriaal in belhokjes en vergaderruimtes. Het Hollands Wol Collectief maakt designvilt van ruwe wol om belhokjes mee te bekleden.
Gerecycled plaatmateriaal
Ook elders in het land ontstaan er mooie plannen. BAM Wonen, Staatsbosbeheer en IBI2 presenteerden onlangs hun 100% biobased en gerecycled plaatmateriaal. Reststromen hout uit de Nederlandse bossen worden in de bouwplaatsen van BAM en de zaagloodsen van de TABS Groep verwerkt tot duurzame spaanplaten en OSB-gelijkwaardige platen, klaar om weer verwerkt te worden in de bouw.
Sloopafval wordt baksteen
Studioninedots en StoneCycling ontwikkelden samen de WasteBasedBricks®: bouwstenen gemaakt uit geselecteerd sloopafval. Deze stenen (in totaal ruim 152 ton sloopafval) zijn gebruikt bij de bouw van 360 Degrees, een nieuw appartementencomplex aan het Amsterdamse IJ.
Tekst loopt door onder de afbeelding
In Utrecht werkt Van Dom tot Steengoed aan het circulair gebruiken van bouwmaterialen die overblijven bij de renovatie van de Domtoren. Die moet in 2024 klaar zijn. Ornamenten en stukjes puin van de toren worden in allerlei producten verwerkt, maar ook hergebruikt als bouwmateriaal.
Hennepwijk
En in Oude Pekela moet de eerste ‘hennepwijk’ van Nederland komen, meldt het Dagblad van het Noorden. Het plan bestaat uit 13 woningen, waarvoor hennep als belangrijkste grondstof dient voor de muren, isolatiemateriaal en skeletbouw. Het plan komt van de ondernemingen Dun Agro en HempFlax. Ook woningstichting Acantus wordt bij het project betrokken. Er lopen nog gesprekken met een bouwer. De bouw start naar verwachting eind ’23 of begin ’24.
Brabant
Dan werken diverse Brabantse partijen samen aan het stimuleren en toepassen van meer lokale en natuurlijke grondstoffen, geteeld worden door lokale agrariërs. Zoals in het project ‘Zuidoost-Brabant Verbouwt Natuurlijk Samen’, meldt nieuwssite Brabant.nl. In juni isoleerde strobouwer Wouter Klijn de eerste woning voortkomend uit deze Brabantse deal tussen bouwers en woningcorporaties. Inmiddels zetten Brabantse boeren 160 hectare stro, vlas, vezelhennep en sorghum in om de keten op gang te helpen. Dertien woningcorporaties en drie regionale bouwbedrijven in Zuid-Oost Brabant doen mee.
Mos op het beton
Behalve natuurlijke bouwmaterialen hebben we veel meer hoogwaardige natuur nodig. Ook in de stad. Bioloog en hoogleraar Bio-adapted and Sustainable Building Materials Henk Jonkers (ook van de TU Delft) pleit daarom voor het gebruik van mosbeton. Jonkers ontwikkelde het samen met collega Marc Ottele.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Deze betonsoort raakt snel begroeid en overdekt met een bio-diverse laag mos. “En dat is nuttig, want mos is een veelzijdige plant. Mosbeton kan hittestress verlichten door verdamping, het filtert fijnstof uit de lucht en vangt CO2 af. Ook kan mos regenwater helpen bergen, verhoogt de biodiversiteit en kan geluidsoverlast verminderen.”
