Consumenten helpen sparen voor het kopen van een huis

Hoe kunnen mensen worden gestimuleerd om eerder en meer te gaan sparen voor de aankoop voor een woning? Wij, een groep studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Harvard Universiteit, bogen ons over deze vraag en hebben hierover in opdracht van het Nibud een onderzoek uitgevoerd.

Gastblog door Gust van der Meeren en Pim de Vor (Erasmus Universiteit Rotterdam)

Hoe kunnen mensen worden gestimuleerd om eerder en meer te gaan sparen voor de aankoop voor een woning? Wij, een groep studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam en Harvard Universiteit, bogen ons over deze vraag en hebben hierover in opdracht van het Nibud een onderzoek uitgevoerd.

De achterliggende reden voor dit onderzoek is dat consumenten voor het kopen van een huis meer spaargeld moeten inbrengen door de veranderde regelgeving omtrent hypotheken. Het onderzoek is gebaseerd op het concept ‘nudging’; een fenomeen dat Richard Thaler en Cass Sunstein beschrijven in hun boek ‘Nudge’.

Nudging

Nudging is erop gericht mensen betere keuzes te laten maken door de keuze-architectuur aan te passen gebaseerd op inzichten uit de gedragswetenschappen. Een voorbeeld hiervan is dat door het plaatsen van gezond eten op ooghoogte in een bedrijfskantine mensen gezonder gaan eten, zonder dat ongezond eten duurder wordt gemaakt of uit het assortiment gehaald wordt.

Het beslissingsproces

Aan de hand van marktonderzoek en expertinterviews hebben wij het beslissingsproces van consumenten om te gaan sparen voor het aanschaffen van een huis samengevat in 7 stappen:

1.     Men dient zich bewust te zijn van het belang van het hebben van spaargeld voor de aankoop van een huis.
2.     Er moet besloten worden welk bedrag gespaard moet en kan worden.
3.     Er moet eventueel actie worden ondernemen, zoals het openen van een spaarrekening.
4.     Als de spaarrekening is geopend moet daar regelmatig geld op worden gestort.
5.     Het geld moet niet van de spaarrekening worden afgehaald voor andere doeleinden.
6.     Ontwikkelingen op de spaarrekening, huizenmarkt en regelgeving moeten in de gaten worden gehouden.
7.     Het spaargedrag moet hier eventueel aan worden aangepast.

Wij hebben een enquête gehouden en bestaande onderzoeken bekeken, om te kijken waar in dit beslissingsproces het grootste probleem zit.

•     Een grote meerderheid (~88%) van de jongeren (mbo-, hbo- en wo-studenten) wil een huis kopen en denken ook dat ze dat ze hiervoor moeten sparen.
•     Een groot deel (~90%) maakt zelfs een redelijk goede inschatting van welke bedrag ze moeten sparen.
•     Echter uit onderzoek in het ING woonbericht, naar starters met een baan die hebben aangegeven binnen drie jaar een huis te willen kopen, blijkt dat 37% nog niet is begonnen met sparen.

De problemen in het beslissingsproces zitten dus niet zozeer in de eerste stap (het bewustzijn dat er gespaard moet worden om een huis te kunnen kopen), maar veel meer in de daaropvolgende stappen.

De achterliggende psychologie

We hebben verschillende obstakels geïdentificeerd in de loop van het beslissingsproces. Het bewustzijn van het feit dat er gespaard moet worden (stap 1) is beperkt doordat de hiervoor benodigde informatie niet prominent beschikbaar is omdat het sparen voor het kopen van een huis relatief nieuw is in Nederland (ook wel availability bias en salience genoemd in het vakjargon) of dat er juist veel te veel verschillende informatie is (information overload), waardoor het niet duidelijk is wat de goede keus is.

Het bepalen van het bedrag om te gaan sparen (stap 2) kan te complex zijn (complexity avoidance) en/of men houdt liever vast aan de huidige situatie waarin niet of te weinig wordt gespaard (status quo bias). Daarnaast hechten mensen disproportioneel veel waarde aan het nu beschikken over geld in vergelijking met in de toekomst genoeg geld hebben om een huis te kunnen kopen (hyperbolic discounting). Dit laatste blijft een probleem bij het daadwerkelijk overmaken van spaargeld (stap 4) en het ook bij het geld op de spaarrekening laten staan (stap 5).

Daarnaast speelt hier het feit dat sparen als een verlies op het inkomen wordt gezien (loss aversion) en dat geld van een spaarrekening afhalen erg makkelijk is, vooral op een mentaal zwak moment (ego depletion), een grote rol.

De nudge

Aan de hand van bovenstaande informatie hebben wij een nudge ontwikkeld met de naam ‘Spaarhuis’. Dit is een simpel financieel product gericht op het sparen voor een huis, gebaseerd op het “doelsparen” dat veel banken al aanbieden. Het initiëren van opening van een Spaarhuis-rekening vindt plaats op twee manieren:

1.     een pop-up op de online bankieren-startpagina met een sociale norm over het percentage mensen dat al weet dat zij moeten sparen voor een huis;
2.     een default Spaarhuis-rekening die door de bank wordt toegevoegd bij klanten met een spaarrekening en geactiveerd kan worden door erop te klikken.

Vervolgens verschijnt er een simpele en korte uitleg van de verandering in regelgeving en een rekenvoorbeeld over het te sparen bedrag. Wanneer men doorklikt is er al een gepersonaliseerd spaarprogramma ingevuld voor de klant. Deze kopieert karakteristieken van het “Save More Tomorrow”-programma, ontwikkeld door Richard Thaler en Shlomo Benartzi voor pensioen sparen, zoals een startdatum in de toekomst en vooraf bepaalde regelmatige toenames.

Bij het voorgestelde spaarbedrag is rekening gehouden met de leeftijd, het spaargeld en het inkomen van de klant, zover herleidbaar. In het volgende stadium kunnen klanten de relevante variabelen aanpassen, zoals het te sparen percentage van het inkomen, de prijs van het beoogde huis en de spaarperiode, en ze kunnen zichzelf binden aan het programma door een boete in te stellen als er spaargeld wordt opgenomen voordat het doel is behaald.

Tenslotte wordt het spaarprogramma samengevat en de klant gefeliciteerd, waarop hij de Spaarhuis-rekening op zijn online bankieren-startpagina ziet, inclusief het percentage van zijn doel dat hij al heeft gespaard.

Bron: nibud.nl

Link naar onderzoeksrapport